Phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh để thấy Bác bỏ không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc bản địa mà còn là một một nhà thơ với nhiều tác phẩm nổi tiếng. Không những thế, ta còn thấy ở Người một trái tim yêu nước, yêu thiên nhiên, yêu con người đến quên mình. Cùng Bankstore tìm hiểu, bình giảng, cảm nhận và phân tích bài thơ Chiều tối qua nội dung bài viết về sau!
- HƯỚNG DẪN Cách làm Nghị luận xã hội về tình phụ tử
- 4matic là gì? Sự ra đời và Những ưu điểm nổi bật của hệ thống 4matic
- HƯỚNG DẪN Cách phân tích bài thơ Quê hương của Tế Hanh – Văn Học lớp 8
- Bệnh tiêu chảy cấp: TẤT TẦN TẬT thông tin cần thiết về căn bệnh này
- Đặc điểm và Lợi ích của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ
Mở bài: Thiên nhiên xuất hiện trong thơ ca từ rất mất thời gian như một người bạn cố tri của thi nhân. Thiên nhiên trong cảm hứng của khá nhiều nhà thơ nhà văn thường mang một vẻ đẹp đầy sức sống, tráng lệ hay thơ mộng. Ở mỗi thời đại khác nhau, thiên nhiên sẽ mang những vẻ đẹp chuẩn mực khác nhau. Đó là vẻ đẹp có tính ước lệ của văn học trung đại, là vẻ đẹp giản dị đầy sức sống của văn học tân tiến. Đến với bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh ta sẽ thấy được một bức tranh thiên nhiên có sự hòa quyện giữa yếu tố cổ điển và tân tiến.
Bạn đang xem: Phân tích và Nêu cảm nhận của bản thân về bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh – Ngữ Văn 11
Ngữ văn 11: Chiều tối của Hồ Chí Minh | HỌC247
Phần 1: TÁC GIẢ HỒ CHÍ MINH
1. Giới thiệu sơ lược tác giả Hồ Chí Minh [02:20]
Phần 2: BÀI THƠ CHIỀU TỐI
1. Tìm hiểu chung bài thơ Chiều tối [06:32]
2. Đoạn 1: Chim mỏi về rừng…giữa tầng mây [27:13]
3. Đoạn 2: Cô em xóm núi…đã rực hồng [49:24]
4. Khối hệ thống hóa kiến thức toàn bài [01:00:48]
Phần 3: TỔNG KẾT
1. Giá trị nội dung, thẩm mỹ và tư tưởng bài thơ [01:02:28]
Cảm ơn các em đã theo dõi video bài giảng Chiếu tối – Hồ Chí Minh của cô Phan Thị Mỹ Huệ trên kênh HỌC247 trung học phổ thông. Nội dung của bài giảng sẽ giúp các em cảm nhận được văn pháp tả cảnh ngụ tình vừa cổ điển vừa tân tiến của bài thơ đồng thời thấy được vẻ đẹp của tâm hồn Hồ Chí Minh: dù hoàn cảnh khắc nghiệp đến đâu vẫn luôn hướng về sự việc sống và ánh sáng.
👉 Đăng kí học miễn phí tại: https://goo.gl/n6GJ6A
👉 LIKE và SHARE các bài giảng để bạn bè cùng vào học tập nhé!
👉 Xem soạn bài Khái quát văn học Việt Nam từ trên đầu thế kỉ XX đến cách mệnh tháng Tám năm 1945 tại: xhttps://goo.gl/vQB53k
— Theo dõi HỌC247 trên MXH —
+ Facebook: https://goo.gl/DA4RDi
+ Youtube: https://goo.gl/n6GJ6A
+ Website học tập: hoc247.vn và hoc247.net
— Xem video bài giảng kế tiếp —
-Bài Từ ấy của Tố Hữu https://goo.gl/n6GJ6A
Mong được sát cánh đồng hành cùng các em học sinh
Trân trọng!
—————————————-
© Copyright by HỌC247 trung học phổ thông ❌ Do not Reup ❌
Giới thiệu đôi nét về Hồ Chí Minh và bài thơ Chiều tối
Trước lúc phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, ta cần nắm được đôi nét về tác giả cũng như tác phẩm.
Xem thêm : Bệnh cường giáp: Nguyên nhân – Dấu hiệu – Cách điều trị và Phòng ngừa
Hồ Chí Minh (1890- 1969), quê ở Nam Đàn, Nghệ An. Người là một nhà chính trị lỗi lạc và là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc bản địa. Nhắc đến Hồ Chí Minh, người ta thường nhắc đến những thành tựu vĩ đại về mặt chính trị. Nhưng không chỉ vậy, Bác bỏ còn là một một nhà thơ, nhà văn chính luận xuất sắc. Người dùng ngòi bút biến con chữ của mình thành vũ khí chiến đấu.
Sự nghiệp sáng tác đa dạng về thể loại từ văn chính luận đến truyện kí, thơ ca. Ở mỗi thể loại, Bác bỏ đều để lại một dấu ấn riêng. Bác bỏ có một giọng văn linh hoạt phong phú đầy biến đổi. Khi mạnh mẽ đầy vạch trần bộ mặt của thực dân Pháp trong Bản án quyết sách thực dân Pháp, khi lại khéo léo hài hước trong Vi hành, khi lại say đắm, sáng sủa trong Ngắm trăng.
Những tác phẩm tiêu biểu có thể nhắc tới là tập thơ Nhật ký trong tù, Bản án quyết sách thực dân Pháp (1925), Tuyên ngôn độc lập (1945), Vi hành (1923),…Trong số đó, tập thơ Nhật ký trong tù vừa mang giá trị hiện thực vừa có yếu tố lãng mạn, vừa có chất thép nhưng vẫn thấm đẫm chất tình.
Tập thơ “Nhật kí trong tù” mang tên tiếng Hán là “Ngục trung nhật kí”. Tập thơ được sáng tác một hoàn cảnh cuộc chiến tranh éo le. Trong thời gian bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ từ ngày thu năm 1942 – 1943 tại tỉnh Quảng Tây. Tập thơ gồm 134 bài thơ thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt được sáng tác bằng chữ Hán.
Tập thơ không chỉ đơn thuần mang giá trị thẩm mỹ mà còn mang giá trị tố cáo thâm thúy. Thi nhân đã tố cáo sự tàn bạo của quyết sách nhà tù Tưởng Giới Thạch, để rồi từ đó khắc họa bức chân dung tự họa của người tù cộng sản Hồ Chí Minh.
Khi phân tích bài thơ Chiều tối, ta thấy trong hoàn cảnh ngục tù trái ngang ấy, con người rất không cầu kỳ oán than, uất hận cũng như bất lực, buông xuôi trước thực tại. Nhưng trong mỗi vần thơ ấy, ta không cảm nhận được chút bi quan nào mà đầy một tinh thần sáng sủa, một niềm tin vào tương lai tươi sáng. Bài thơ “Chiều tối” là bài thứ 31 của tập thơ.
Bài thơ được sáng tác trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo vào thời điểm cuối ngày thu năm 1942. Tuy nhan đề là Mộ – Chiều tối, nhưng trong bài thơ lại ánh lên một tình yêu cuộc sống, yêu thiên nhiên tha thiết.
Phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh
Bức tranh thiên nhiên khi phân tích bài thơ Chiều tối
Phân tích bài thơ Chiều tối, ta thấy tác phẩm mở đầu với hình ảnh thiên nhiên cô đúc qua hai dòng thơ:
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)”
Bức tranh ấy gói gọn trong vòng thời gian trời bắt nguồn vào chiều. Những tia nắng đã bắt đầu dịu dần, mặt trời không còn rực rỡ. Cả không gian rộng lớn mênh mông, rộng lớn của núi rừng hiện ra. Phân tích bài thơ chiều tối, ta thấy tầm nhìn của nhân vật trữ tình từ dưới lên rất cao. Trong tầm nhìn ấy xuất hiện hai cảnh vật quyện điểu và cô vân.
Hình ảnh “quyện điểu” gợi cho ta liên tưởng về một cánh chim tìm về tổ ấm trong trạng thái mỏi mệt. Đó cũng là hình ảnh đặc trưng của buổi chiều tà. Qua cánh chim ấy, tác giả muốn nói bao điều. Cánh chim mỏi mệt như chứa đầy tâm trạng. Cánh chim nhỏ bé giữa khung trời rộng lớn bát ngát, gợi không gian núi rừng rộng lớn. Cánh chim mỏi ấy còn đồng thời là hình ảnh quen thuộc thường thấy trong thơ ca. Như trong những dòng thơ đầy tâm trạng của Bà huyện Thanh Quan, hay trong câu thơ của Nguyễn Du
“Chim hôm thoi thóp về rừng”
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)
“Chim mỏi” thể hiện sự cảm nhận thâm thúy của Bác bỏ khi đối chiếu với sự vật, không phải chim bay mà là chim mỏi. Sự hòa hợp giữa thiên nhiên và tâm trạng của con người. Khi phân tích bài thơ Chiều tối, người đọc thấy cánh chim trong buổi chiều mỏi mệt tìm về nơi bình yên nhất của nó – đây là rừng. “Quy lâm” (về rừng) thể hiện mong muốn được nghỉ ngơi sau một ngày dài mệt mỏi. Ai cũng cần được và cũng luôn tồn tại một nơi bình yên để tìm về.
Đặt hình ảnh này trong cảm hứng sáng tác của nhà thơ ta càng hiểu hơn về tâm trạng của thi nhân. Đó là khao khát được đoàn tụ trong cảnh tù đày nơi đất khách quê người. Cánh chim sau một ngày kiếm ăn vất tương đồng với những người tù cách mệnh sau một ngày chuyển lao.
Cánh chim mỏi do chở nặng khung trời, do một ngày dài vất vả hay chính do tâm trạng của thi nhân chất chứa sự mỏi mệt. Nối tiếp cánh chim là hình ảnh đám mây. Nhưng đó không phải là những đám mây trắng bồng bềnh trôi thơ mộng như trong câu
“Trên trời có đám mây xanh,
Ở giữa mây trắng chung quanh mây vàng”
(Ca dao)
Mà đó là hình ảnh của đám mây cô đơn lạc lõng giữa khung trời. “Cô vân” là hình ảnh đám mây lững lờ trôi giữa tầng không trong tâm trạng cô đơn, tạo cảm giác thời gian ngừng trôi, gợi không gian khung trời rộng lớn. Sự chuyển động của đám mây không khiến cảnh vật sống động hơn mà mọi thứ lại dường như chìm vào tĩnh tại, cả sự chuyển động của gió của mây cũng thầm lặng hơn trong giây phút này.
Đây đây là sự tinh ý của tác giả khi đã cảm nhận sự vật từ trạng thái, tính chất của nó, hai hình ảnh đều gợi lên không gian và thời gian. Phân tích bài thơ Chiều tối, ta thấy từ láy “mạn mạn” gợi tư thế chậm chạp, uể oải, lững lờ không muốn trôi gợi không gian rộng lớn, vắng vẻ của cảnh vật lúc chiều tối.
Tuy nhiên bản dịch đã bỏ sót hai yếu tố tâm trạng trong dòng thơ “Cô vân mạn mạn độ thiên không”. Dịch giả không dịch từ “cô” (cô đơn, lẻ loi) đã làm mất đi tính cô độc, lẻ loi của áng mây. Không chỉ làm giảm đi ý nghĩa mà xét về cấu trúc còn làm mất đi đi tiểu khi đối chiếu với hình ảnh cánh chim moi – “quyện điểu” ở dòng thơ trên.
Dịch giả cũng không dịch từ “mạn mạn” (lững lờ), không thấy được tư thế chậm chạp, ngập ngừng như không muốn trôi của áng mây. Bản dịch làm giảm đi phần nào tinh thần của ý thơ.Trong hai dòng thơ này, tác giả đã sử dụng hình ảnh mang tính cổ điển và tân tiến.
Xem thêm : Điểm và Đường thẳng là gì? Một số dạng Bài tập về Điểm và Đường thẳng
Phân tích bài thơ chiều tối của Hồ Chí Minh, ta thấy Người đã sử dụng văn pháp chấm phá dùng điểm tả diện cũng như văn pháp lấy động tả tĩnh đã phát huy tối đa hiệu quả trong việc khắc họa bức tranh thiên nhiên. Không dừng lại ở đó việc sử dụng hai hình ảnh mang tính nhân hóa, ẩn dụ “quyện điểu” và “cô vân” còn gợi nhiều liên tưởng. Nếu cánh chim tìm về thì đám mây lại trôi đi. Nếu cánh chim có một đích đến xác định – rừng, thì đám mây lại trôi đến nơi vô định – tầng không.
Sự đối lập tương phản giữa hai dòng thơ đã gợi mở một không gian núi rừng rộng lớn bát ngát chất chứa biết bao tâm trạng. Trong bức tranh thiên nhiên ấy, tâm trạng con người cũng luôn tồn tại những nét tương đồng và khác biệt với cảnh vật. Con người phần nào thì cũng như cảnh vật.
Cánh chim mỏi mệt sau một ngày kiếm ăn như con người mỏi mệt trong thời gian ngày chuyển lao. Còn chòm mây cô đơn lững lờ trên tầng không như con người lẻ loi lê bước trên đường trường. Thế nhưng tuy cánh chim mỏi mệt, chòm mây cô đơn nhưng tự do – người tù đang trong hoàn cảnh cổ đeo gông, chân vướng xiềng.
Nhưng khi phân tích bài thơ Chiều tối, ta thấy con người không đắm chìm vào sự bi quan lạc lõng mà vẫn mang những thanh âm vui tươi yêu đời ở bức tranh sinh hoạt tiếp theo.
Bức tranh đời sống con người khi phân tích bài thơ Chiều tối
Nếu như trong bức tranh thiên nhiên của thơ văn trung đại thường chỉ đặc tả thiên nhiên không khắc họa chân dung con người. Còn trong bài thơ của Hồ Chí Minh, hình ảnh con người xuất hiện. Nhưng đó không phải là con người tận hưởng hay nhìn ngắm thiên nhiên mà chiêm nghiệm cuộc đời, cất tiếng thở dài cho nhân tình thế thái mà đó là con người được đặt trong lao động sản xuất.
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng
(Cô em xóm núi xay ngô tối”
Xay hết lò than đã rực hồng)
Từ không gian rộng lớn của núi rừng giờ đây đã thu nhỏ lại không gian của xóm núi. Thời gian đã tối dần. Nhân vật trữ tình bắt đầu chuyển điểm nhìn từ trên trời xuống mặt đất. Tác giả bắt đầu hướng tầm mắt về cuộc sống. Hình ảnh “sơn thôn thiếu nữ” hiện ra mang vẻ đẹp của cuộc sống sinh hoạt đời thường.
Đó là vẻ đẹp của sức trẻ, của người lao động, của con người làm chủ thiên nhiên và vũ trụ. Khi phân tích bài thơ Chiều tối, ta thấy hình ảnh ấy như mang lại hơi ấm của việc sống và làm việc cho người đi đường. Hình ảnh người phụ nữ hiện lên trong văn học trung đại thường là những phụ nữ thướt tha, nhẹ nhàng và được đặt trong hệ quy chiếu của lễ giáo phong kiến.
Đó là người phụ nữ chốn khuê phòng, người phụ nữ của lầu son gác tía. Nhưng trong hai câu thơ của Hồ Chí Minh, hình ảnh người phụ nữ xuất hiện nhưng lại được đặt trong cuộc sống lao động hằng ngày. Bản dịch thêm vào từ “tối” làm lộ ý thơ vì nguyên tác không nhắc tới từ “tối”. Vì “ý tại ngôn ngoại”, nên tuy bài thơ tên là Mộ – chiều tối, nhưng trong nguyên tác tác giả không trực tiếp thể hiện mà chỉ gợi nhắc thời gian chiều tối qua cảnh vật.
Ngoài ra bản dịch còn dịch từ “hồng” thành tính từ trong những lúc nó là động từ (đốt lò). Bản dịch làm mất đi đi đặc trưng “ý tại ngôn ngoại” và giá trị của bài thơ. Hồ Chí Minh lại một lần nữa vận dụng tinh tế văn pháp của văn học trung đại – văn pháp lấy sáng tả tối. Thi nhân đã dùng hình ảnh đốt lò để ngầm thông báo thời gian đã chuyển sang tối.
Điệp vòng “ma bao túc” – “bao túc ma” đã diễn tả tinh tế được vòng xoay của chiếc cối xay ngô. Ngoài ra, còn gợi ra nhịp điệu lao động hăng say, nhanh nhẹn. Cả bài thơ cô đọng đúc rút lại trong một nhãn tự “hồng”. Chỉ với một chữ “hồng” mà đã bừng sáng cả không gian núi rừng tăm tối, xua đi cái lạnh lẽo của núi rừng.
Phân tích bài thơ Chiều tối, ta nhận thấy ánh sáng ấy như sưởi ấm tấm lòng người chiến sĩ. Và đó còn là một ánh sáng của hy vọng thể hiện niềm tin, sự sáng sủa về một tương lai tươi sáng. Trong bức tranh cuộc sống lao động bình dị, sống động ấy, nhân vật trữ tình hiện lên mang một tình thần sáng sủa. Ông đã tìm thấy nụ cười nơi cuộc sống lao động của con người.
Bức tranh cuộc sống lao động được cảm nhận bằng tâm trạng phấn chấn của một người hết lòng nâng niu những giá trị niềm sung sướng đời thường. Bằng các biện pháp thẩm mỹ như lấy sáng tả tối, sử dụng cấu trúc điệp vòng, điểm nhãn, nhà thơ đã vẽ nên bức tranh sống động về cuộc sống đời thường của con người, thông qua đó đã làm nổi bật vẻ đẹp sáng ngời của Bác bỏ.
Đánh giá và thẩm định tác phẩm khi phân tích bài thơ Chiều tối
Phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, ta thấy vẻ đẹp của bài thơ toát lên từ ngôn từ được lựa chọn tinh tế cùng việc vận dụng nhuần nhuyễn các văn pháp văn học trung đại. Ở bài thơ, ta thấy có sự hòa kết giữa vẻ đẹp cổ điển và vẻ đẹp tân tiến. Vẻ đẹp cổ điển tới từ đề tài, cách sử dụng chữ Hán của thể thất ngôn tứ tuyệt quen thuộc.
Ngoài ra, khi phân tích bài thơ Chiều tối, ta còn thấy tác giả sử dụng các văn pháp đậm tính ước lệ của thơ ca xưa như văn pháp chấm phá, tả cảnh ngụ tình hay bút lấy lấy động tả tĩnh. Sử dụng thi liệu, văn pháp xưa nhưng Hồ Chí Minh còn mang đến cho vần thơ của mình thêm những sắc tố tươi mới, hơi thở của cuộc sống.
Đó là việc vận động của tứ thơ từ bóng tối đến ánh sáng. Và trong bức tranh thiên nhiên ấy, con người trở thành trung tâm chủ thể. Nhân vật trữ tình ngắm nhìn bức tranh thiên nhiên và sinh hoạt của con người không phải là ẩn sĩ chìm đắm trong thiên nhiên mà là chiến sĩ với chất thép trong con người cách mệnh.
Kết bài: Chỉ với bốn câu thơ cô đọng, gói gọn trong 28 chữ mà Hồ Chí Minh đã vẽ ra một bức tranh thiên nhiên đầy cảm xúc. Bức tranh chiều tối ấy không mang những nét u ám thường thấy khi nói về chiều tối. Mà bức tranh ấy lại bừng sáng lên bởi nhịp điệu lao động hăng say của cô gái nơi miền sơn cước. Cả không gian núi đồi như bừng sáng chuyển động theo nhịp điệu của cối xay. Đó không chỉ là bức tranh thiên nhiên sinh hoạt mà đó còn là một bức tranh của tâm trạng. Khép lại bài thơ, người đọc không cảm thấy lạnh lẽo tối tăm mà cảm thấy ấm áp bừng sức sống.
Dàn ý phân tích bài thơ chiều tối của Hồ Chí Minh
Với dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối, bạn cũng có thể nắm được những nét chính trong nội dung bài viết trên cũng như giá trị nội dung và thẩm mỹ của tác phẩm.
Mở bài phân tích bài thơ chiều tối của Hồ Chí Minh
- Sơ lược những nét chính về Hồ Chí Minh cùng tác phẩm Chiều tối.
- Giới thiệu những nét đặc sắc về nội dung và thẩm mỹ của bài thơ.
- Đề cập dẫn dắt vấn đề phân tích bài thơ Chiều tối – Có thể đi từ phong cách thẩm mỹ của tác giả.
Thân bài phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh
- Những nét chính về bức tranh thiên nhiên trong Chiều tối.
- Bức tranh đời sống con người trong bài thơ Chiều tối.
Kết bài phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh
- Tóm tắt lại những tư tưởng nội dung cùng ý nghĩa của bài thơ Chiều tối.
- Thể hiện cảm nhận của tôi khi phân tích bài thơ Chiều tối.
Trên đây là những cảm nhận và phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, hy vọng đã cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết phục vụ cho quá trình học tập. Nếu có bất kể thắc mắc gì liên quan đến chủ đề phân tích bài thơ Chiều tối, nhớ rằng để lại nhận xét để chúng mình trao đổi thêm nhé!
Xem thêm >>> Nét cổ điển và tân tiến trong Chiều tối của Hồ Chí Minh – Ngữ Văn 11
Xem thêm >>> Chất thép và chất tình trong bài thơ Chiều Tối của Hồ Chí Minh
Xem thêm >>> Trình bày cảm nhận bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh
Nguồn: https://bankstore.vn
Danh mục: Giáo Dục
