HƯỚNG DẪN Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Đất nước xưa nay vốn là đề tài quen thuộc được nhiều thi sĩ khai thác. Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, ta mới nhận thấy Đất nước hiện lên thật phong phú biết bao. Trong nội dung bài viết trong tương lai, cùng Bankstore tìm hiểu, cảm nhận và phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước nhé!

Văn học luôn đi liền với thời đại và con người. Mỗi thời đại khác nhau sẽ có được những dòng chủ lưu văn học khác nhau. Bước đến giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, văn học vẫn viết về những đề tài lớn lao của thời đại như người lính, đất nước, cuộc chiến tranh,… nhưng bằng một cảm hứng khác vừa anh hùng vừa bình dị. Trong số đó, nổi bật nhất phải nhắc đến tác phẩm trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm. Với một cách tiếp cận mới, Nguyễn Khoa Điềm đã thổi hồn vào trong 1 khái niệm tưởng chừng thân quen với tất cả mọi người – Đất nước. Chương V của trường ca được đặt tên Đất Nước đã thể hiện rõ quan niệm ấy – một đất nước bình dị thân quen với tất cả mọi người, đặc biệt quan trọng được thể hiện rõ nét ở chín câu đầu.

Bạn đang xem: HƯỚNG DẪN Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Ngữ văn 12: Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm | HỌC247

👉 Tải App HOC247 cho iOS/Android: http://onelink.to/4nuchu

Phần 1: TÁC GIẢ NGUYỄN KHOA ĐIỀM

1. Giới thiệu chung về tác giả [02:00]

Phần 2: BÀI THƠ ĐẤT NƯỚC

1. Giới thiệu chung về bài thơ Đất nước [10:45]

2. Đoạn 1: Khi ta lớn lên….đất nước có từ thời điểm ngày đó [23:02]

3. Đoạn 2: Đất nước là nơi…nhớ ngày giỗ Tổ [01:07:12]

4. Đoạn 3: Trong anh và em…đất nước muôn đời [01:41:49]

5. Đoạn 4: Những người dân vợ…hóa núi sông ta [02:16:00]

6. Đoạn 5: Em ơi em…làm ra đất nước [02:52:31]

7. Đoạn 6: Họ giữ và truyền cho ta…dáng sông xuôi [03:40:20]

Phần 3: TỔNG KẾT

1. Tổng quan về nội dung tác phẩm Đất nước [04:15:18]

Cảm ơn các em đã xem video bài giảng Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm của cô Phan Thị Mỹ Huệ trên kênh HỌC247 trung học phổ thông. Bài giảng giúp các em cảm nhận được những suy tư thâm thúy của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm về Đất Nước và trách nhiệm của mỗi người so với quê nhà, xứ sở.

————————-

👉 Học trọn khóa: http://bit.ly/luyen-thi-THPTQG-NguVan

————————–

Theo dõi HỌC247 tại:

👉 Facebook: http://bit.ly/FBHoc247

👉 Youtube: http://bit.ly/hoc247tv

👉 Website: https://hoc247.net/

👉 App iOS: http://bit.ly/AppHoc247iOS

👉 App Android: http://bit.ly/AppHoc247and

————————–

Mong được sát cánh đồng hành cùng các em học sinh

Trân trọng!

© Copyright by HỌC247 ❌ Do not Reup ❌

Giới thiệu chung về tác giả Nguyễn Khoa Điềm và tác phẩm

Trước lúc cảm nhận về tác phẩm cũng như phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta cần nắm được những nét chính về tác giả cũng như nội dung tác phẩm. Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ các nhà thơ thời chống Mỹ cứu nước. Thơ Nguyễn Khoa Điềm có những lúc hùng tráng, sôi nổi, có những lúc trữ tình tha thiết đầy hào khí nhưng tất cả đều toát lên vẻ đẹp nồng nàn với đời với những người. Thơ ông có sự kết hợp nhuần nhị giữa chất trữ tình và chất chính luận. Điều này đã tạo nên sức hấp dẫn cho thơ ông, tạo nên một giọng điệu riêng vừa đằm thắm tha thiết, da diết vừa suy tư đầy tính chiêm nghiệm.

Hình tượng nổi bật trong thơ ông là những thanh niên trí thức, những người dân dân lao động cần lao với tấm lòng yêu nước nồng cháy. Trường ca mặt đường khát vọng được tác giả hoàn thành ở chiến khu Trị-Thiên vào 1971. Tác phẩm viết về sự việc thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị miền Nam về non sông đất nước cũng như sứ mệnh của thế hệ mình.

Xem thêm : Chiến tranh lạnh: Khái niệm – Tính chất – Diễn biến và Hậu quả

Nhà thơ đã kêu gọi mọi người xuống đường đấu tranh cùng hòa chung nhịp đập với cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược. Nói cách khác chương V là chương hay nhất thể hiện được một trong những tư tưởng cơ bản nhất, cốt lõi nhất của trường ca – nhận thức về đất nước.

Đây là tư tưởng tiền đề có vai trò quan trọng, là điều tựa cho việc phát triển của toàn bộ bản trường ca này. Đất nước hiện lên trong thơ ông mang một vẻ đẹp mộc mạc chất phác có sự hài hòa giữa con người và cảnh vật, giữa quá khứ thiêng liêng với thực tại anh hùng, giữa trách nhiệm và bổn phận của thanh niên với đất nước.

Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta sẽ thấy đất nước hiện lên qua những nét phác họa của nhà thơ. Đó là hình tượng đất nước với việc tồn tại lâu bền, là một đất nước rất thân thuộc mà bình dị, gắn liền với cuộc sống lao động.

Sự tồn tại nhiều năm của hình tượng Đất nước

Chương V mở đầu bằng một giọng điệu hết sức tình cảm thiết tha. Dòng thơ mở đầu đã khẳng định sự tồn tại nhiều năm của Đất Nước ta, dân tộc bản địa ta

“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”

Ở những dòng thơ này, Nguyễn Khoa Điềm lại đưa đến một cách lý giải đặt biệt. sự xuất hiện và tồn tại của Đất Nước được gắn liền với gia đình. Sự tồn tại ấy như một lẽ hiển nhiên. Xuyên thấu chiều dài bốn ngàn năm văn hiến của dân tộc bản địa, Đất Nước hình thành và phát triển.

Bốn ngàn năm ấy được gói gọn trong một câu thơ mộc mạc nhưng chân thực “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”. Không biết Đất Nước có từ bao lâu chỉ biết Đất Nước đã xuất hiện từ rất mất thời gian, trước lúc có sự xuất hiện của “ta”. Thắc mắc “Đất Nước có tự bao giờ” đã được đề ra từ ngàn xưa và được lý giải bằng những câu truyện cổ tích về thế giới loài người từ thuở hồng hoang như câu truyện Lạc Long Quân và Âu Cơ.

Hai từ “Đất Nước” thiêng liêng được viết hoa trang trọng thể hiện tình cảm yêu mến đầy tự hào của tác giả về một vùng đất thiêng liêng có quá trình hình thành và phát triển như một con người cụ thể. Cụm từ “đã có rồi” mang ý nghĩa khẳng định xuất hiện đã xác nhận một điều: Khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy hình tượng này được hình thành từ rất mất thời gian và bắt nguồn từ những gì gần gũi thân thương nhất trong đời sống vật chất lẫn tinh thần hằng ngày, đơn giản và dễ dàng dàng phát hiện ở mọi nơi.

Đất Nước gắn liền với không gian sinh hoạt gia đình

Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy nếu như ở câu đầu là một lời khẳng định, gợi mở về thời gian thì ở những dòng thơ tiếp theo, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa ra những minh chứng cho việc tồn tại phát triển của Đất Nước.

“Đất Nước có trong những cái “ngày xửa xa xưa…” mẹ thường hay kể

Đất Nước bắt đầu với miếng trầu lúc bấy giờ bà ăn

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc”

Đất Nước hiện lên trong những gì bình dị gần gũi nhất. Sau thời điểm trả lời cho vướng mắc “Đất nước” có từ khi nào, Nguyễn Khoa Điềm dành những dòng thơ tiếp theo để trả lời cho một vướng mắc khác “Đất nước có ở đâu”. Cụm từ “ngày xửa xa xưa” là một cụm từ mở đầu quen thuộc của những câu truyện cổ tích Việt Nam, gợi nhớ về một miền ký ức xa xăm tươi đẹp của tuổi thơ.

Kỷ niệm tuổi thơ ngọt ngào của mỗi người chắc hẳn luôn có sự xuất hiện của những câu truyện cổ tích như những dòng thơ mà chính tác giả từng viết

“Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật

Biết bao nhiêu niềm hạnh phúc có trên đời

Dẫu phải khi đắng cay dập vùi

Rằng cô Tấm cũng về làm hoàng hậu

Cây khế chua có đại bàng đến đậu

Chim ăn rồi trả ngon ngọt cho ta”

Đó là những câu truyện Tấm Cám, Ăn khế trả vàng, Thạch Sanh,…. Thông qua đó gợi liên tưởng cho ta tới việc trải dài của một lịch sử dân tộc nhiều năm, gợi ra một hình ảnh đất nước thơ mộng – nơi con người sống chan hòa, gắn bó yêu thương, nơi công lý được thực thi. Những câu truyện cổ tích luôn đọng lại trong ta một khát khao vươn tới chân, thiện, mỹ. Và đó cũng là cách mà ông cha ta truyền dạy đạo lý làm người đúc rút qua hàng ngàn năm lịch sử dân tộc cho thế hệ sau. Câu thơ gợi sự ngân vang của tiềm thức. Những câu thơ ấy cũng gợi nhắc đến những truyền thuyết xưa:

“Ta như thuở xưa thần Phù Đổng

Vụt lớn lên đánh đuổi giặc Ân

Sức nhân dân khoẻ như ngựa sắt

Chí căm thù ta rèn thép thành roi

Lửa chiến đấu ta phun vào mặt

Lũ sát nhân cướp nước hại nòi”

(Tố Hữu)

Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta cũng nhận thấy rằng bên cạnh những câu truyện cổ tích, đất nước còn xuất hiện trong những miếng trầu dân dã quen thuộc với những người Việt Nam. Miếng trầu mang trong mình những giá trị văn hóa truyền thống truyền thống. Mọi cuộc nói chuyện, mọi sinh hoạt cũng như trong mọi sự kiện quan trọng của đời người đều xuất hiện miếng trầu. Bởi trong quan niệm của người Việt Nam “miếng trầu là đầu câu truyện”. Vì thế, miếng trầu cũng khởi thủy cho việc xuất hiện của đất nước trong tiềm thức con người Việt Nam.

Xem thêm : Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp diễn ra như thế nào? Lịch Sử 8 Bài 29

Đất nước gắn liền với vẻ đẹp truyền thống văn hóa truyền thống nhiều năm của đất nước, con người Việt Nam. Sự phát triển của đất nước còn gắn liền với ý thức chống giặc ngoại xâm. Điều đó được thể hiện qua cụm từ “dân mình biết trồng tre mà đánh giặc”, gợi liên tưởng tới việc tích Thánh Gióng nhổ tre bên đường chống giặc Ân. “Lớn lên” đấy là cách nói ẩn dụ về sức mạnh dân tộc bản địa – sức mạnh mẽ của cả thể chất, vật chất, tinh thần. Khi có giặc ngoại xâm mỗi người dân sẽ chiến đấu hết mình để bảo vệ tổ quốc, biết “hóa thân cho dáng hình xứ sở” như Nguyễn Đình Thi đã từng viết:

“Súng nổ rung trời khó chiều

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn vực lên sáng lòa.”

(Đất nước – Nguyễn Đình Thi)

Mỗi cuộc kháng chiến thành công đều phải sở hữu sự đóng góp to lớn của nhân dân. Vì vậy, trong cái nhìn lý giải của Nguyễn Khoa Điềm, quá trình đất nước hình thành và phát triển được nhìn nhận trong quan hệ với nhân dân.

Quá trình phát triển ấy, từ “có”, “bắt đầu”, đến “lớn lên” của đất nước không được nhìn nhận trong chiều dài các sự kiện lịch sử dân tộc của không ít sử gia, không được nhìn nhận trong sự phát kiến mở rộng lãnh thổ của không ít nhà địa lý, cũng như không được nhìn nhận bằng sự thay đổi quyết sách giai cấp của không ít chính trị gia mà được nhìn nhận ở một góc độ bình dị gần gũi nhất – đó là cuộc sống của nhân dân. Đất nước hình thành trong nhân dân, phát triển cùng cuộc sống của nhân dân.

Khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, người đọc thấy nếu ở những dòng thơ trên, Nguyễn Khoa Điềm gợi ra hình ảnh người bà móm mém nhai trầu, ngồi kể những câu truyện cổ tích thì đến với hai câu thơ tiếp Từ đó là hình ảnh của cha của mẹ.

“Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau gừng cay muối mặn”

Hình ảnh tóc mẹ “bới sau đầu” gợi sự đảm đang tần tảo, hy sinh của mẹ. Đó là những đức tính truyền thống tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam. Cha mẹ đến với nhau bằng tình yêu thương, sống với bằng sự thủy chung son sắt. “Gừng cay muối mặn” gợi sự gian nan khó khăn, những giọt nước mắt đắng cay, vất vả lo toan trong cuộc sống thường nhật. Đó cũng là điều tựa cho việc phát triển của một gia đình, gợi nhớ đến câu ca dao

“Tay bưng dĩa muối chén gừng

Gừng cay muối mặn xin nhớ rằng nhau”

(Ca dao)

nhà là một tế bào xã hội tác động tới việc phát triển của xã hội. Cách ứng xử trong gia đình cũng tác động đến cách cư xử của con người trong quan hệ với đất nước. Khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước ta thấy, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã rất tinh tế khi đứa ra chất triết lý này.

Đất Nước gắn liền với cuộc sống lao động

Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, người đọc thấy hình tượng này còn xuất hiện trong những sự vật quen thuộc hằng ngày:

“Cái kèo, cái cột thành tên

Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng

Đất Nước có từ thời điểm ngày đó…”

“Cái kèo, cái cột” là những sự vật gắn liền với cuộc sống lao động, “xay, giã, giần, sàng” là những hành động quen thuộc của người nông dân trong mỗi độ lúa chín. Đất Nước không ở đâu xa mà hiện hữu trong từng sự vật, hành động bé nhỏ. Những hành động, sự vật ấy gợi liên tưởng đến hình ảnh người nông dân. Đó là một người nông dân cần lao trong sản xuất. Sự vất vả lam lũ ấy được thể hiện trong thành ngữ “một nắng hai sương”.

Phép liệt kê các hành động “xay, giã, giần, sàng” nối tiếp nhau vừa gợi ra được một chuỗi hành động liên tiếp nhau vừa cho thấy được sự lao động hăng say, miệt mài không ngơi tay của người nông dân. Nhịp thơ nhanh, vui tươi như một khúc ca lao động đầy yêu đời.

Nói về hình ảnh người nông dân, ta thường liên tưởng đến hình ảnh con người miệt mài lao động “bán mặt cho đất, bán sườn lưng cho trời”, gợi sự đóng góp phần thầm lặng của người nông dân. Sự vất vả đóng góp phần này được mở ra theo chiều dài của câu thơ. Dòng thơ cuối với dấu ba chấm tạo độ ngân vang cho tất cả câu thơ gợi sự suy tưởng.

Hóa ra đất nước không phải một khái niệm trừu tượng xa xôi nào mà đất nước lại gần gũi thân thương đến thế xuất hiện trong từng vật dụng, hoạt động trong từng hơi thở của cuộc sống quanh ta. Đất nước có ở trong mỗi con người, len lỏi trong cuộc sống mỗi người. Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy đất nước bình dị ấy là đất nước của nhân dân, phát triển cùng cuộc sống của nhân dân.

Nhận xét khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước

Nguyễn Khoa Điềm đã vận dụng thành công những hình ảnh giản dị mộc mạc hằng ngày trong đời sống. Khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy tác giả đã sử dụng chất liệu dân gian một cách đầy sáng tạo. Nếu Tố Hữu vận dụng trực tiếp chất liệu dân gian thì Nguyễn Khoa Điềm lại vận dụng nó theo một cách riêng mang đầy hơi thở của cuộc sống tiến bộ.

Ngôn từ bình dị tựa như lời ăn tiếng nói hằng ngày nhưng chứa đựng trong đó là cả một sức gợi mạnh mẽ. Giọng điệu vui tươi, tự nhiên nhưng tràn đầy sức sống, chính vì gần gũi với lời ăn tiếng nói hằng ngày mà những câu thơ đơn giản và dễ dàng chạm vào trái tim người đọc hơn bao giờ hết.

Khi phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, ta thấy Nguyễn Khoa Điềm đã ký kết gửi trong đó biết bao tình cảm cũng như quan niệm mới mẻ về đất nước. Một đất nước bình dị, gần gũi và chân thật nhất hiện ra trước mắt người đọc. Đó là một đất nước của nhân dân, do chính nhân dân xây dựng và điểm tô. Đó là tư tưởng mới mẻ đầy tính khám phá mang đậm dấu ấn của Nguyễn Khoa Điềm, là kết tinh tình yêu và sự tự hào dân tộc bản địa trong mỗi vần thơ.

Trên đây là những cảm nhận và phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước, hy vọng đã mang đến cho bạn những kiến thức hữu ích phục vụ quá trình học tập. Chúc bạn luôn học tốt!

Xem thêm >>> Cảm nhận Đất nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm – Ngữ Văn 12

Nguồn: https://bankstore.vn
Danh mục: Giáo Dục